In het programma Medicatieoverdracht werken MIND en Patiëntenfederatie Nederland samen om het patiëntenperspectief rond de uitwisseling van medicatiegegevens te belichten. Eén focusgroep richtte zich op het krijgen van feedback op bestaand informatiemateriaal over het medicatieoverzicht en medicatieveiligheid. In de andere focusgroep zijn de medicatieoverzichten van de deelnemers besproken. Wat vonden zij van hun medicatieoverzicht? Wat stond erop en welke informatie miste?
Focusgroep informatiematerialen
In de eerste focusgroep werden informatiematerialen getoond, zoals wachtkamerfilmpjes en informatiekaarten. Vervolgens werd de focusgroep gevraagd naar de boodschap die zij uit ht informatiemateriaal haalden en hun mening over het informatiemateriaal.
Al snel bleek dat alle beschikbare wachtkamerfilmpjes eigenlijk ongeschikt zijn om een eenduidige boodschap over te brengen. De filmpjes waren te lang en bevatten te veel informatie. Ook kwam de tekst vaak niet overeen met het beeld of bleven mensen na het zien van het filmpje juist met meer vragen zitten. Zo zeiden mensen over het filmpje ‘Tips voor veilig medicijngebruik’: “De verantwoordelijkheid om volledig te zijn bij het doorgeven van informatie aan andere zorgverleners wordt bij de patiënt gelegd. Dit kan erg veel stress en onzekerheid voor de patiënt opleveren. Ook is het gevaarlijk. Daarom is er een medicatieoverzicht. Dit helpt de patiënt om volledig te zijn.” Een andere deelnemer zei: ”Volgens mij is de boodschap dat het belangrijk is om zelf in de gaten te houden welke medicijnen je gebruikt en of er iets verandert hierin. Ook is het belangrijk om vragen te stellen bij de apotheek’.” Een ander gaf aan: “Het is goed dat vitamines en kruiden worden meegenomen in dit voorlichtingsfilmpje. Die kunnen namelijk invloed hebben op de medicatie.”
Wat aan het filmpje ‘Veilige principes in de medicatieketen’ als erg positief werd ervaren, was dat de patiënt hierin echt als onderdeel van het team wordt gezien. Maar ook deze video kon op kritiek rekenen. Het snelle melodietje onder het filmpje leidde erg af en zorgde ervoor dat de – toch al best ingewikkelde tekst – slecht gelezen kon worden.
Geconcludeerd werd dat wachtkamerfilmpjes nooit op zichzelf kunnen staan. Er hoort een folder of een website bij, zodat men de informatie rustig na kan lezen. Ten slotte werd gevraagd wat de belangrijkste boodschap was. De deelnemers gaven het volgende aan:
- Weet wat je slikt
- Vertrouw er niet op dat iedereen alles weet.
- Er kunnen ook interacties ontstaan door gebruik van vitamines en/of kruiden.
- Vertrouw je iets niet, geef het aan. Trek aan de bel bij twijfel.
- De boodschap ‘neem je medicatieoverzicht mee’ is te klein voor wat je eigenlijk wilt vertellen.
Focusgroep Medicatieoverzicht
Ter voorbereiding op de focusgroep over het medicatieoverzciht, kregen alle deelnemers de vraag of zij hun eigen medicatieoverzicht wilden meenemen. Al bij de start van de focusgroep werd duidelijk dat er enorme verschillen zitten in de overzichten, zowel qua opmaak als verstrekte informatie. Ook verschilde het in hoeverre deelnemers toelichting kregen bij het ophalen van het overzicht. Enkelen kregen geen uitleg, met anderen werd alles doorgenomen.
In de focusgroep werd vervolgens besproken of het eigen overzicht duidelijk was. De beschrijvingen die op het medicatieoverzicht stonden, verschilden per persoon. Bij sommigen stond er geen reden van gebruik vermeld, bij anderen wel. Bijna iedereen had wel fouten in de gegevens die in het overzicht stonden. Een deelnemer: “Er staan recente startdata bij medicatie in het overzicht, terwijl ik de medicijnen al jarenlang gebruik.” Ook stond bij een middel dat het nasaal ingenomen moest worden, terwijl de patient de instructie heeft gekregen het via de mond te inhaleren. Daarnaast kreeg deze deelnemerw een cholesterolverlager. “Mijn cholesterolwaardes werden te laag, waardoor ik de cholesterolverlager niet meer in hoefde te nemen. De arts heeft dit middel als allergie in het systeem gezet, zodat ik het niet meer krijg. Maar ik ben helemaal niet allergisch voor dit medicijn.”
Wat volgens de deelnemers niet op het medicatieoverzicht mag ontbreken, is de dosering van de medicatie. Hier moet veel aandacht voor zijn omdat het best ingewikkeld kan zijn voor patiënten. “Wat is drie keer per dag bijvoorbeeld? Is dat bij elke maaltijd? Of echt drie keer per 24 uur? En moet er dan een omschrijving in milligram op staan? Of in een aantal pillen?”
Ten slotte was er nog een discussie over verantwoordelijkheid. De disclaimer op het medicatieoverzicht stond dat de zorgverlener niet verantwoordelijk is voor fouten die op het overzicht staan. De patiënt heeft zelf een verantwoordelijkheid om zorgverleners te informeren over wijzigingen in medicijngebruik. Hoewel meerdere deelnemers het ermee eens waren dat de patiënt óók een verantwoordelijkheid heeft, vonden de meesten dat door deze disclaimer de zorgverlener alle verantwoordelijkheid afschuift.